Διοικητικό Συμβούλιο Συνδέσμου Κατακλυζομένων Μεσοχώρας

-Πρόεδρος: Νίκη-Ελευθερία Οικονόμου-Ευαγγελίδη

-A’ Αντιπρόεδρος: Παναγιώτης Κοτρώνης

-B’ Αντιπρόεδρος: Χρήστος Καραγεώργος

-Γραμματέας: Αργυρώ Καραγεώργου

-Ειδικός Γραμματέας: Μάριος Ευαγγελίδης

-Ταμίας: Τάσος Λιάκος

-Μέλος: Νίκος Τσιάντας (Τσάρας)

‘Ιδρυση & Ιστορία

Σ’ ένα ιστορικό κεφαλοχώρι της Πίνδου, στη Μεσοχώρα Τρικάλων, αναγεννημένη από τις στάχτες των Γερμανών το 1943, με μοναδικό φυσικό κάλλος και έχοντας ενεργές όλες τις δημόσιες υπηρεσίες (Υγειονομικό σταθμό – Νοσοκομείο, ΟΤΕ, ΕΛΤΑ – Ταμιευτήριο, Αστυνομικό τμήμα, Νηπιαγωγείο – Δημοτικό – Γυμνάσιο και Οικοτροφείο), η Πολιτεία εμφάνισε το φράγμα Μεσοχώρας ως έργο ανάπτυξης και προκοπής του τόπου. Την Άνοιξη του 1985, αρμόδιο κυβερνητικό κλιμάκιο, με συμμετοχή  του τότε διοικητή της ΔΕΗ Δημ. Παπαμαντέλου, επισκέφθηκε το χωριό και εξήγγειλε το φράγμα των  60 μέτρων, αποκρύπτοντας τα πραγματικά στοιχεία από τους κατοίκους. Η ΔΕΗ προχώρησε στην κατασκευή του έργου, χωρίς καμία άλλη ενημέρωση των κατοίκων, καμία διαβούλευση και χωρίς περιβαλλοντική μελέτη. Οι κοινοτικές αρχές, βέβαια, τόσο της Μεσοχώρας όσο και των γειτονικών θιγόμενων χωριών, τον πρώτο καιρό δεν προβαίνουν σε κάποια ενέργεια εναντίον του έργου, το οποίο προχωρά. 

Το καλοκαίρι του 1987, ένα πρωινό, ο τότε πρόεδρος της Κοινότητας Μεσοχώρας Τάκης Χαλιμούρδας, από τα μεγάφωνα της Κοινότητας, ανακοίνωσε την εκτροπή των νερών του Αχελώου στη σήραγγα και την έναρξη της κατασκευής του προφράγματος από τη ΔΕΗ και κάλεσε τους κατοίκους σε γενική συνέλευση στην πλατεία του χωριού στις 7:00 το απόγευμα. Η Νίκη-Ελευθερία Οικονόμου-Ευαγγελίδη, του ζήτησε άμεση αντίδραση, ώστε να μη χαθεί  άλλος πολύτιμος χρόνος. Μετά την άρνησή του, χτύπησε η ίδια την καμπάνα της εκκλησίας, καλώντας τους χωριανούς σε συνέλευση εκείνη τη στιγμή, σημαίνοντας έτσι την αρχή του αγώνα για τη διάσωση της Μεσοχώρας και του Αχελώου. 

Έτσι, το ίδιο καλοκαίρι, μετά από γενική συνέλευση, οι κάτοικοι έστειλαν έγγραφο στη ΔΕΗ, ζητώντας πληροφορίες για το πραγματικό ύψος του φράγματος και τα δεδομένα του έργου. Στην απάντηση της ΔΕΗ, λίγους μήνες αργότερα, έμαθαν τα εντελώς διαφορετικά και νέα στοιχεία για πρώτη φορά. Το ύψος του φράγματος ήταν 150μ., με την ανώτατη στάθμη, στα 755μ. (σήμερα 785μ.), κατακλύζοντας τα ⅔ του χωριού. Γινόταν πλέον σαφές, ότι το έργο συνδυαζόταν με την εκτροπή του Αχελώου στο Θεσσαλικό κάμπο και διευκρινιζόταν η αναγκαστική απαλλοτρίωση, με αποζημιώσεις που θα καθόριζαν τα δικαστήρια.

Ενόψει του διαγραφόμενου κινδύνου για το χωριό, και συνειδητοποιώντας το μέγεθος της φυσικής καταστροφής και τη στόχευση της πολιτείας στην κάθε είδους παρακμή του χωριού,  οι κατακλυζόμενοι κάτοικοι προχώρησαν στη δημιουργία  του συνδέσμου. Έτσι, το 1988, ιδρύθηκε ο Σύνδεσμος Κατακλυζομένων Οικισμού Μεσοχώρας “Ο Αχελώος’’, από τον Γεώργιο Καραγεώργο του Αριστοτέλη, με δική του πρωτοβουλία. Μια πρωτοβουλία πολύ σημαντική για την κατάσταση που βίωνε ο τόπος, αλλά τελικά και για την μετέπειτα πορεία της πολυετούς ομηρίας του χωριού.  Ο ίδιος διετέλεσε πρόεδρος, από την ίδρυσή του έως τις 27.5.1990. Έκτοτε, μέχρι και σήμερα, πρόεδρος είναι η Νίκη-Ελευθερία Οικονόμου-Ευαγγελίδη, η οποία χάραξε τον ρόλο και την πορεία του συνδέσμου, συνεργαζόμενη  με όλες τις οικολογικές οργανώσεις (Ορνιθολογική Εταιρεία, WWF ΕΛΛΑΣ, Greenpeace, Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, Επιμελητήριο Περιβάλλοντος), όπως  και με την Κοινότητα Μεσοχώρας και ιδιαίτερα με τον πρόεδρό της κ. Παναγιώτη Κοτρώνη. Επίσης, ο Σύνδεσμος συνεργάστηκε με τους Συλλόγους Μεσοχωριτών Αθήνας, Τρικάλων και Φαρσάλων, την Οικολογική Κίνηση Βόλου, Τρικάλων και Λαρίσης, την Πανθεσσαλική Στέγη, την Κίνηση Πολιτών Αγρινίου-Αιτωλοακαρνάνες, καθώς και με αλληλέγγυες ομάδες που συμπαραστέκονται στο αγώνα του.

Δράσεις

Ο Σύνδεσμος Κατακλυζομένων Μεσοχώρας ανέπτυξε έντονη δραστηριότητα, με πρωταρχικό στόχο τη ματαίωση του έργου και τη σωτηρία του χωριού και του Αχελώου. Από τις πρώτες του κιόλας συνελεύσεις, η συγκέντρωση κατέληξε στην έγκριση και υπογραφή υπομνημάτων, τα οποία υποβλήθηκαν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την Ελληνική κυβέρνηση.

Στο πλαίσιο της δραστηριότητάς του:

• Πάλεψε αρκετές φορές με διαμαρτυρίες, να εμποδιστεί από κοινού η εκτροπή του ποταμού από τη φυσική του ροή στη μικρή σήραγγα εκτροπής, προκειμένου να ελευθερωθεί ο πυθμένας και να αρχίσουν οι εργασίες του προφράγματος. Το καλοκαίρι του 1989, τρεις φορές (6.6.89, 27.7.89, 8.8.89), μετά από δυναμική αντίδραση των κατακλυζόμενων Μεσοχωριτών, ματαιώθηκε η επιχείρηση της ΔΕΗ για την εκτροπή, ενώ με παρέμβαση του τότε Αναπληρωτή Υπουργού Εθνικής Οικονομίας κ. Σ. Χατζηγάκη, στις 9.8.1989, “κόπηκε” το πρόφραγμα της εκτροπής και η ροή του ποταμού επανήλθε στη  φυσική του κοίτη. Σε μία ακόμη προσπάθεια της ΔΕΗ, ένα χρόνο μετά, η επαναλαμβανόμενη διαμαρτυρία των κατοίκων βρέθηκε μπροστά σε 400 περίπου άντρες των ΜΑΤ, που έφτασαν με ανορθόδοξο τρόπο στο χωριό, χωρίς να γίνουν αντιληπτοί.  Αυτή τη φορά, με τη βία, το νερό άλλαξε πορεία μετά από χιλιάδες χρόνια και οδηγήθηκε στη σήραγγα.
  
• Παρεμπόδισε την κτηματογράφηση των υπό κατάκλιση εκτάσεων, από την αρχική  προσπάθεια των συνεργείων της ΔΕΗ (Αύγουστος, 1990) και όλες τις υπόλοιπες μέχρι σήμερα. Με τη δράση του συνδέσμου, οι κάτοικοι αρνήθηκαν επανειλημμένα τις αποζημιώσεις, αποτρέποντας έτσι τις απαλλοτριώσεις.
  
• Πρωτοστάτησε σε πορείες αλλά και σε καταλήψεις του δρόμου και των εργοταξίων της ΔΕΗ, όπως αυτή του Ιουνίου του 1992, στην οποία η ΔΕΗ, θεωρώντας τον τότε πρόεδρο της κοινότητας κ. Παναγιώτη Κοτρώνη, κύριο υποκινητή της κατάληψης, ζήτησε δέσμευση της περιουσίας του και αποζημίωση 34εκ. δραχμών, ως ζημία που υπέστη το έργο τις δύο μέρες της κατάληψης. Στη δίκη που ακολούθησε η απόφαση του δικαστηρίου ήταν αθωωτική για εκείνον, ενώ πλήθος Μεσοχωριτών διαδήλωνε απ’ έξω τη συμπαράστασή του.
• Συνεργάστηκε με άλλα γειτονικά χωριά, με τα οποία αρχικά  δεν τους ένωνε το αίτημα για τη ματαίωση του έργου αλλά η αθέτηση των υποχρεώσεων της ΔΕΗ για τα έργα αποκατάστασης, όπως για παράδειγμα η μετεγκατάσταση των κατοίκων με τη δημιουργία νέων πρότυπων οικισμών σε ασφαλές μέρος και τα οποία έπρεπε να προχωράνε παράλληλα με τα έργα κατασκευής του φράγματος. Η πρώτη τους μεγάλη συγκέντρωση, οργανωμένη από το Σύνδεσμο, τον Ιούλιο του 1994, με τη συμμετοχή κατοίκων της Μεσοχώρας, του Αρματολικού, της Νέας Πεύκης, καθώς και των συνοικισμών Φορτωσίου και Παλαιοχωρίου Γαρδικίου, εκπροσώπου του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας, τοπικών αρχών και βουλευτών, εκπροσώπων της ΔΕΗ και του WWF Eλλάς, καλύφθηκε για πρώτη φορά από τα Μ.Μ.Ε.
• Διεκδίκησε θέση και λόγο σε δημόσιες συζητήσεις για το έργο, είτε στον τοπικό τύπο, είτε σε τηλεοπτικές και ραδιοφωνικές εκπομπές, κάνοντας γνωστό το θέμα και την αντίδρασή του. Πρώτη σημαντική απόπειρα, αυτή του Οκτώβρη του 1992, όταν σε συνεργασία με τις οικολογικές οργανώσεις, η Μεσοχώρα, περνά από τα πρωτοσέλιδα των κυριότερων εφημερίδων των Αθηνών (Νέα, Ελευθεροτυπία, Βήμα, Ελεύθερος Τύπος, Αυγή, Αυριανή), και λίγο μετά, στα μεγάλα διεθνή πρακτορεία, BBC, Reuters, Associated Press, του Ισπανικού πρακτορείου ειδήσεων, του Γερμανικού περιοδικού Stern και του Washington Post, ενώ το Νοέμβριο του 1998, εκπρόσωπος του CNN επισκέφθηκε τη Μεσοχώρα. Ακολούθησαν πολλά δημοσιεύματα με τη συμμετοχή του μέχρι και σήμερα, στα Μ.Μ.Ε. και σε ντοκιμαντέρ.
• Συμμετείχε σε ανάλογες με το θέμα ημερίδες, όπως αυτή στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, οργανωμένη από την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, στην οποία ειδικοί πανεπιστημιακοί καθηγητές ανέλυσαν τη ματαιότητα και το ασύμφορο του έργου της εκτροπής. Συμμετείχαν, μεταξύ άλλων, και εκπρόσωποι της “Επιτροπής Αγρινιωτών Πολιτών για την προστασία του Περιβάλλοντος”, με τους οποίους ο Σύνδεσμος ήρθε για πρώτη φορά  σε επαφή και συντονίσανε από κει και πέρα τα βήματά τους. Ακολούθησαν ημερίδες που οργάνωσε ο Δήμος Μεσολογγίου στο Μεσολόγγι, η Κίνηση Πολιτών στην αίθουσα Ε.Σ.Η.Ε.Α., στην Αθήνα και πολλές άλλες σε Λάρισα, Τρίκαλα, Αθήνα, Μεσοχώρα, πάντα με τη συμμετοχή του Συνδέσμου. Επιπλέον, σημαντική είναι η παρουσία του, στο Άτυπο Ειδικό Περιβαλλοντικό Δικαστήριο, το οποίο συγκροτήθηκε, με πρωτοβουλία των περιβαλλοντικών οργανώσεων και κυρίως της Greenpeace, για την υπόθεση της εκτροπής του Αχελώου, στις 6.12.1996, στην Αθήνα.
• Δικαιώθηκε σε όλες τις προσφυγές που έκανε στο Ανώτατο Δικαστήριο, σε κάποιες εκ των οποίων συνεργάστηκε με τις οικολογικές οργανώσεις, όπως και σε αυτή του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, με την έκδοση της απόφασής του, το Νοέμβριο του 2012. Ο Σύνδεσμος έδωσε αγώνες και στις δικαστικές αίθουσες, με τους νομικούς του συμβούλους, κ. Βασίλειο Δωροβίνη, κ. Μάριο Χαϊνταρλή και άλλοτε με τον κ. Γεώργιο Χριστοφορίδη. Η πρώτη ακυρωτική για το έργο απόφαση του Σ.τ.Ε. εκδόθηκε στις 25.9.1994. Έκτοτε ακολούθησαν άλλες έξι: 2000, 2005 (δύο αποφάσεις), 2009, 2016, και 2020. Επτά συνολικά αποφάσεις του Σ.τ.Ε. και μια του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου ήταν θετικές για τη διάσωση της Μεσοχώρας και του Αχελώου.
• Επιδίωξε και συναντήθηκε με διάφορους φορείς της πολιτείας, Πρωθυπουργούς, Υπουργούς Περιβάλλοντος, Επιτρόπους της Ε.Ε., Ευρωβουλευτές, Βουλευτές, Περιφερειάρχες, Νομάρχες, Δημάρχους, Ανώτατους Δικαστικούς λειτουργούς, καθηγητές Πανεπιστημίου, επιστήμονες, πάντα με στόχο να επικοινωνήσει την αντίδρασή του απέναντι στο έργο και να προβάλλει την επιβίωση της Μεσοχώρας και του Αχελώου, αλλά και τις μη αναστρέψιμες επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον από ένα έργο με ολιγοετή διάρκεια ζωής.

Ενάντια στη δραστηριότητα του συνδέσμου, η πολιτική της ΔΕΗ ήταν «διαίρει και βασίλευε», φροντίζοντας να δημιουργεί τις κατάλληλες δημόσιες σχέσεις με τοπικούς παράγοντες, ώστε να αποτρέπονται ενδεχόμενες αντιδράσεις των κατοίκων. 

Καμία συγκεκριμένη δέσμευση, ούτε ουσιαστική μέριμνα δεν έχει ληφθεί για την τύχη του χωριού και των κατοίκων, τόσο από τη ΔΕΗ, όσο και από την Πολιτεία. Επιπλέον, λόγω των μεγάλων κλίσεων, η στάθμη της λίμνης θα ανεβοκατεβαίνει 40-50 μέτρα, οπότε η περίφημη ανάπτυξη και τα λεγόμενα περί βιωσιμότητας του ⅓ του χωριού καθίστανται αδύνατα. Επ’ αυτού, κάθε σύγκριση με τη λίμνη Πλαστήρα είναι ατυχής, εξαιτίας της διαφορετικής μορφολογίας του εδάφους.  

Ο Σύνδεσμος Κατακλυζομένων Μεσοχώρας είναι το πρώτο κίνημα στην Ελλάδα με ουσιαστικό και πραγματικό αγώνα για τη σωτηρία της Μεσοχώρας και του Αχελώου. Οι συνελεύσεις, όπου λαμβάνονται  οι αποφάσεις, ήταν και είναι πάντα ανοιχτές και δημόσιες και πραγματοποιούνται στην πλατεία της Μεσοχώρας. Η δράση του συνδέσμου παραμένει αμείωτη και δυναμική.